Het Sneker Oproer: het earste openlijke protest in Napoleonties Nederland
In 1806 wilde koning Lodewijk Napoleon het leger reorganiseare. Een fan sien ideeën om dat út te foeren, was het afskaffen fan de conscriptie – de dienstplicht – en dêrfoar in het plek wees- en armkienders te nimmen. Dat wil sêgge, kienders die deur de gemeenskap onderhouden werden.
Hij dacht dat-ie sich dêrmet geliefd maakte, maar het tegendeel was waar. Het maakte nogal wat los bij die gemeenskap. In heel Nederland, maar in het biesonder in Friesland en helemaal in het biesonder in Sneek. Op sondag 12 oktober 1806 brak “het Sneker Oproer” út. Het earste openlijke protest in het Nederland fan Napoleon!
- Even in het kort. De perioade 1795 tot 1813 staat bekend as “De Franse Tijd”. Dat was een feelbewogen perioade. Die begon in 1795 met de infal fan Frankrijk en de flucht van stadhouder Willem V naar Engeland. In 1806 kregen we het Koninkrijk Nederland, in plaats fan een republiek. Napoleon benoemde sien broer Lodewijk Napoleon tot koning. Omdat die tefeul opkwam foor de belangen fan Nederland moest hij in 1810 weer aftrede en werd Nederland inlijfd bij Frankrijk. In 1813 ferloor Napoleon de Slag bij Leipzig en trokken de Franse legers sich terug út Nederland.
De spanning was meteen te snijden
Het Sneker Oproer begon eigenlijk al op saterdag 11 oktober. Fanút Leeuwarden was kapitein Hartemink met een ploeg soldaten arriveard en hij moest de folgende dag de “wees- en armkinderen” keure. De spanning in de stad was meteen al te snijden.
Afbeelding: Fries Scheepvaart Museum.
Die folgende dag kwamen de meeste kienders die oproepen waren, niet opdagen. De kienders die wel kwamen, waren te klein. Uteindelijk werden maar drie weesjonges die op kosten fan de gemeenskap onderhouden werden, goedkeurd en dienstplichtig ferklaard.
De flam sloeg in de pan
De flam sloeg in de pan toen die drie jonges onder begeleiding fan soldaten fan Hartemink het weeshús an de Kruizebroederstraat ferlieten om naar het logement “De Witte Arend” (op het plek fan later het Kantongerecht) bracht te wurden. Later op de dag súden se fandêr naar Leeuwarden fertrekke.
De soldaten en de jonges werden omstuwd deur een groate menigte woedende Snekers, die oorferdovend joelden en skreeuwden. Folgens getuigen was er sprake fan een opsettelijk organisearde aktie.
Dat was de plek wêr de drie weesjonges naar toe bracht wurde súden, om fandêr naar Leeuwarden bracht te wurden.
De herberg het in 1838 plak maakt foor een spiksplinternieuw Kantgerechtsgebouw. Tegenwoardig sit hier Proeflokaal Sneek.
Afbeelding: Fries Scheepvaart Museum.
In het gedrang wisten twee jongens te ontsnappen. De derde werd hals-over-kop naar Leeuwarden bracht. Een paar dagen later werden ok de twee andere jonges opspoord. Eentsje werd afkeurd, de andere ging ok naar Leeuwarden.
Danksij Sneek wurdt de maatregel terugdraaid
De commotie in Sneek én ferfolgens reakties út heel Nederland fan ferskillende plaatselijke besturen, kerken en regenten, sorgden derfoar dat Lodewijk Napoleon sien maatregel terugdraaide. En dat selfs met terugwerkende kracht. Jonges die al onderdeel fan het leger waren, mochten terug naar hun weeshús en dêr werd dankbaar gebrúk fan maakt. Ferdrietig genoeg waren der ok jonges – der waren selfs kienders fan 13 jaar bij – die niet terugkeerden. Sij waren deur de ontberingen fan het harde militaire leven al overleden.
Lodewijk Napoleon het dêrna nog wel steeds nieuwe maatregelen bedacht om “gestichtskinderen” in het leger op te nimmen, maar disse poging was dan toch maar mooi mislukt. Danksij aktie fan kwaaie Snekers.
Dit was op speciaal fersoek fan Peter een ferhaaltsje over het Sneker Oproer fan 12 oktober 1806. Su as altied binne reacties en aanfullingen weer fan harte welkom.