De maanden april en mei staan oferal in’t teken fan 80 jaar frijhyd, mar frijhyd is yts wat nyt fanselfsprekend is, en dèrom is ut heel belangryk om dèr bij stil te staan. Júst in disse periode komme de ferhalen fan fersetsmènsen en de slachtoffers fan de besetter weer oferal foarbij, en dat mut ok, want su bliëfe de ferhalen bewaard en wurre su deurgeven aan folchende generàsies.
Ik wú dis keer wat fertelle ofer de joadse samenleving dy Sneek ken,n het en ofer ut ontstaan hyrfan, en dy begint ongefeer in de 18e eeuw toen dur af en toe us un Joads gesin in Sneek woande. Mar na 1809 nam dit aantal toe en formde sich un Joadse gemeente en wurdde dur in 1813 un pand aan de Oasterdyk brúkt as gebedshús (Oosterdijk 15), dit pand bleef tot 1819 in gebrúk, in dit jaar ferkocht de eichenaar A. Frijda ut pand omdat hij fertrok út Sneek. Hyrop kochten de heren M Broekhuyzen, J A. Frijda en W. Leefmans un hús op de Pol, aan de Westsyde, dit is nou de Gedempte Pol, en betreft ut, ut pand nr 13, hyr wurdde toen fan ou de foarste bofenkamer de godsdiënstlessen houden. De lessen wurdden gefen deur de foarsanger, Lyfman Mozes Lyfmans, dy tevens als Sjoucheit en onderwyser fungeerde. Disse woande met de koster onder en achter de kerk, wèr ok de skoal en un badhùs was. Efen ter ferdúdelyking un foarsanger singt syn teksten folges tradisjonele melodieën.
De (Joadse) gemeente kwam in 1823 in’t besit fan un stuk land, léggende efen búten de Oasterpoart teuchenofer ut teuchenwoardege Burgemeester de Hooppark. Dit wurdde inrichten tot un begraafplaats. Op 17 Mei 1828 wurdde ut earste lichaam dèr ter aarde steld en wel dat fan Florette Broekhuyzen.
In dat jaar telde de Joadse gemeente in Sneek 11 gesinnen, terwijl se al in 1824 tot un Ringsynagoge beforderd waren, in dat jaar beston ’t Kerkbestuur út de heren Joseph Aron Frijda, Manhig-Opsichter B Brook, Manhjg-Penningmeester, David van Wijhe, en ouderling Mozes Frijda Scriba. As koster fungeerde de heer Abraham Tal, terwijl sa as ik earder skreef, de heer Lyfman Mozes Lyfmans as foarsanger en Godsdiënstonderwyser fungeerde. Joseph Aron Frijda was geautoriseerde splitter–der Koaninklijke Ned. Loaterij, wérfan S Brook debitant was. In 1825 beston de Joadse gemeente in Sneek út 35 mannen en 32 vrouwen, totaal dus 67 sielen op un bevolking fan 6379, krek 1% fan de hele Sneker befolking dus.
Noch efen terruchkommend op de begraafplaats, fyne we in archiefen dat aan ut end fan de 19e eeuw mieningsferskillen ofer de kerkelijke belasting un breuk feroarsaakte binnen de joadse gemeente fan Sneek. Hyrdeur ontston dur un tweede joadse begraafplaats op un gedeelte fan de Algemene Begraafplaats aan de Kerkhoflaan. Enige jaren later kwam dur een fersoening tot stàn, en wurdde de eenhyd weer hersteld, dit maakt dus dúdelek wèrom d’r op ut Algemene Joads graven te fyn,n binne.
Omstreeks 1836 wurdde un gebouw aan de Wyde Burgstraat betrokken, en in 1880 un nieuwe synagoge dy op ut selfde plak bouwt wurdde onder leiding fan architect Albert Breunissen Troost. Dit opfallende gebouw maakte met syn drie minaretachtige toarentsjes un oriëntaalse indruk. Ok ut pand fan Bervoets het eniche tiëd wel un bitsje sun úterlijk had. in 1905 is de synagoge restaureert. De Joadse gemeente in Sneek het dus noait echt groat weest, mar het sekur un stuk geskiedenis skrefen in oanse stad.
Su at we wete is de Synagoge ferwoest in de oarloch. Na de oarloch is de joadse gemeente fan Sneek nyt weer heroprichten.
De restanten fan de synagoge wurdden in 1949 oubroken en ongefeer un jaar later wurdde de joadse gemeente fan Sneek bij dy fan Liwadden foegt. De negen armege kandelaar en un foarhang wurdden aan Kfar Batya in Israël skonken. Mede danksij myn contact in ut Elah centrum in Tel Aviv kon ik gebrúk make fan betrouwbare bronnen.